Johannieters aan de Noordzeekust
Stefanuskerk Finsterwolde – 27 juni t/m 27 augustus 2022 (verlengd)
Deze reizende expositie vertelt het verhaal van het middeleeuwse klooster Goldhoorn en 13 andere kloosters van de Johannieterorde in de kuststreek van Nederland en Duitsland. Het klooster Goldhoorn bestond tussen ca. 1300 en 1550. Het lag als Johannieter ‘commanderij’ net ten zuiden van de huidige weg Goldhoorn tussen Finsterwolde en Oostwold. Tijdens de expositie maakt een Johannietervlag het kloosterperceel vanaf de weg zichtbaar.
Hospitaalorde
De Johannieterorde ontstond rond 1050 in Jeruzalem uit een pelgrimshospitaal dat aan Johannes de Doper was gewijd. Johannes de Doper was de leermeester van Jezus, en wordt net als Jezus in de islam als profeet gezien.
Het was de periode van de kruistochten. Europese christelijke riddermilities reisden naar Palestina om de heilige stad Jeruzalem op de Arabische moslims te veroveren. De Johannieters ontleenden de ziekenzorg deels aan de Arabische cultuur, waarin de medische zorg destijds op een hoger plan stond dan in onze streken. Vanuit Jeruzalem groeide een wijdvertakte organisatie door geheel Europa die zich met name in de steden richtte op de verzorging van pelgrims en zieken. Ook ontstond er een militaire tak. In het gebied van de Noordzeekust ontstonden nauwelijks ridderordes, maar vooral kloosterordes. Dit wordt vooral verklaard uit het moerassige karakter van deze streek. Veel van de ‘commanderijen’ in de huidige provincie Groningen vielen destijds bestuurlijk onder de ‘balije’ in het Duitse Steinfurt.
In Nederland bestaan nog steeds aan de Johannieters verbonden zorginstellingen; deze zijn inmiddels protestants-christelijk georiënteerd.
Bodemvondsten
De expositie geeft een mooi overzicht van de vele middeleeuwse kloosters van de Johannieterorde in Groningen en het Duitse Oost-Friesland. De Johannieterkloosters langs de Noordzeekust hadden een belangrijke rol in onder meer landbouw en waterbeheer. Opmerkelijk is dat veel kloosters in dit gebied waarschijnlijk zowel mannelijke als vrouwelijke kloosterlingen telden, meestal uit gegoede kringen komend. Ook trokken de kloosters ‘leken’ aan die op zoek waren naar bestaanszekerheid en werk op het land verrichtten. Met informatie per klooster komt deze verdwenen geschiedenis weer tot leven.
Op de expositie zijn bodemvondsten te zien van het perceel waar het klooster Goldhoorn heeft gestaan. Daarnaast zijn er archeologische vondsten uit het gebied, afkomstig van het Archeologisch Depot in Nuis, te zien. Met de op de tentoonstelling beschikbare of hier te downloaden routebeschrijving is het perceel ook te bezoeken.
Samenwerking
De tentoonstelling in Finsterwolde is een samenwerking van het Cultuurhistorisch Centrum Oldambt met onder meer de Culturele Werkgroep Stefanuskerk, de Ihlower Klosterverein en Cultuurhistorisch bureau Siste Viator van Jochem Abbes. De tentoonstelling is in september 2020 in het Duitse Jemgum gestart en verblijft steeds een maand op één van de 14 plaatsen in Oost-Friesland en Groningen waar ooit een Johannieter ‘commanderij’ heeft gestaan. In Groningen is de expositie na Finsterwolde nog te zien in de Mariakerk te Oosterwijtwerd (3 september-2 oktober 2022). Het volledige expositieschema (Groningen en Duitsland) vind je hier.
De Culturele Werkgroep van de Stefanuskerk maakt het mogelijk de expositie in Finsterwolde ook in augustus nog 4 dagen in de week te bezichtigen. Ook organiseerde de werkgroep gerelateerde activiteiten, zoals een feestelijke middeleeuwse maaltijd op zaterdag 23 juli.
Bezoekersinformatie
Locatie: Stefanuskerk, C.G. Wiegersweg 1, Finsterwolde
Tijden: verlengd tot en met 27 augustus, donderdag tot en met zondag van 10:00-17:00 uur.
Toegang: gratis
Meer over de Stefanuskerk
Facebookpagina Culturele werkgroep Stefanuskerk
Poster Johannieter expositie Finsterwolde
Feestelijke middeleeuwse maaltijd
Op zaterdag 23 juli organiseerde de Culturele Werkgroep Stefanuskerk in de kerk een middeleeuws maaltijdbuffet.
Meer info via facebook
