Afscheid in art deco
Van de nazaten van oud-burgemeester Eisso Gerhardus Braak kregen wij een prachtig fotoalbum. Dit bijzondere collectiestuk staat centraal in deze web-expositie. Burgemeester Braak kreeg het album bij zijn pensionering in 1932 cadeau van de Scheemder gemeenschap. Het telt veel foto’s van de belangrijkste gebouwen in de gemeente Scheemda. De foto’s zijn waarschijnlijk gemaakt door een professionele architectuurfotograaf, wiens naam tot nu toe onbekend is. Prachtig zijn de handgetekende titelpagina’s voor de afzonderlijke dorpen. Ze zijn uitgevoerd in sierlijke art-decostijl en voorzien van goudverf.
Het album bekijken?
Het album is helaas te kwetsbaar om er bezoekers in te laten bladeren. Daarom hebben we het online beschikbaar gemaakt. Zo kan iedereen van dit prachtige album genieten. Klik daarvoor op het album hieronder (weergave in volledig scherm aanbevolen). Blader door het tijdsbeeld en zie de opvallend opgeruimde straten. Wellicht herken je sommige panden? Achterin het album vind je een lijst van de Scheemder organisaties die destijds bijdroegen in de kosten.
Op zoek naar de jeugd van toen
Op sommige foto’s in het album zien we ook inwoners, zoals op de headerfoto van deze expositie. Die toont de Hoofdweg (nu Hamrikkerweg) in Nieuw Scheemda, waar op dat moment veel kinderen het straatbeeld verlevendigen. Wij zijn benieuwd wie deze kinderen zijn. Kun jij ons helpen? Bekijk de subpagina De jeugd van toen.
‘Eerste’ burgemeester Oldambt
Eisso Gerhardus Braak (Den Andel 1867 – Haren 1961) werkte zijn hele leven in het gemeentelijk bestuur, grotendeels in de provincie Groningen. Hij was achtereenvolgens burgemeester van Finsterwolde (1905-1914), Nieuweschans (1914-1923) en Scheemda (1923-1932). Je zou kunnen zeggen: de eerste burgemeester van Oldambt. Hoe verging het hem als burgervader?
In actie in Finsterwolde
Bij een dreigend grensconflict met Duitsland ging Braak voortvarend te werk. In maart 1911 deden twee Dollardvissers uit Nieuwe Statenzijl en twee uit Finsterwolde hun beklag over de toenemende activiteit van Duitse vissers op Nederlands grondgebied. Braak vroeg de Commissaris van de Koningin, Carel Coenraad Geertsema, om advies. Geertsema informeerde hem over de binnenkort in te voeren ‘visscherijwet’. Die wet bepaalde dat alleen inwoners van Nederland op de Dollard mochten vissen. Precies op de dag dat de wet in werking trad, 1 juli 1911, voer Braak per roeiboot de Dollard op, vergezeld door veldwachter en brigadecommandant van de Koninklijke Marechaussee. Vanuit zijn roeiboot deelde Braak handgeschreven briefjes uit aan Duitse vissers om hen van de nieuwe regels op de hoogte te stellen. (bron: Karel Essink, Onrust in de Dollard, in Tijdschrift voor Historische Geografie 2019/4)
Druk, druk, druk in Nieuweschans
In Nieuweschans was Braak tevens grenscommissaris van de rijkspolitie. De Eerste Wereldoorlog bezorgde hem veel werk, vooral voor “de ondersteuning van behoeftige Nederlanders, die in Duitsland waren achtergebleven.” De drukke werkzaamheden leidden bij Braak tot een voorloper van wat wij nu RSI en burn-out noemen: “een overspanning van den burgemeester. ’t Gevolg van deze overspanning was een verlamming van de rechterarm en van een maagspier, waarvan de burgemeester thans nog de naweeën ondervindt.” (bron: Nieuwe Winschoter Courant, 28 april 1932)
Wapenfeiten in Scheemda
Dat Braak meteen op zijn 65ste met pensioen ging, hing samen met deze fysieke ongemakken: “Daar ik niet steeds meer de volle 100 pct. werkkracht voor de vervulling van het ambt bezit, dus beneden pari ben gekomen…”(NWC, 30 april 1932). Na zijn pensionering verhuisde burgemeester Braak met zijn echtgenote naar Haren.
De foto’s in het afscheidsalbum blijken niet zomaar willekeurige kiekjes. Ze geven ook een beeld van de onder leiding van Braak gerealiseerde openbare voorzieningen in de toenmalige gemeente Scheemda. “Vooral voor verbetering van verkeerswegen heeft hij zeer geijverd. Heel wat bochten zijn afgesneden, wegen en straten verbeterd, zoals de weg door Westerlee en Nieuwscheemda. … Voorts is in zijn ambtsperiode de openbare school vernieuwd en het waterleidingplan in een vergevorderd stadium gekomen.” (NWC 28 april 1932). Braak riep ook de stichting Scheemda’s Algemeen Belang in het leven, die in 1931 een “bad- en zweminrichting” wist te realiseren, geholpen met een renteloos voorschot van de gemeenteraad van 5.000 gulden.
In Finsterwolde was Braak al begonnen met de oprichting van een elektrische centrale. Ook had hij geijverd voor een centrale van zes gemeenten rond Winschoten. In Scheemda werd het elektrisch net tijdens zijn ambtsperiode omgebouwd tot een ondergronds net “over geheel Scheemda en Eexta” en kon de de stroomprijs in 1931 van 7 naar 5 cent worden verlaagd. (NWC 28 april 1932). Maar niet alles lukte: “Ondanks de vele aangebrachte verkeersverbeteringen is het niet mogen gelukken de onbewaakte overweg bij Heiligerlee weer bewaakt te krijgen, hoeveel moeite hij zich er ook voor heeft getroost.”
Foto’s bestellen?
De foto’s uit het fotoboek zijn ook als jpg-bestand (600 dpi, € 10,00) te bestellen via de Beeldbank Groningen.
Het Cultuurhistorisch Centrum heeft glasnegatieven uit de privécollectie van de familie Braak gedigitaliseerd. De meest relevante foto’s maken we digitaal toegankelijk via de Beeldbank Groningen. We zijn op zoek naar informatie over een aantal foto’s. Help je mee?
Vind je dit verhaal interessant? Steun ons werk eenvoudig als donateur of met een eenmalige gift.
Met dank aan: Jur Kuipers, Groninger Archieven, familie Braak.
Bronnen: o.a. familiebiografie, geschreven door kleinzoon Tj.E. Swierstra.
