Op 11 april 1945 steken Poolse troepen de grens met Drenthe over en bevrijden ze het eerste stukje
Groningen. Binnen een week bevrijden de troepen heel Oost-Groningen, van Stadskanaal tot de Dollardkust. Vervolgens steken ze de grens over richting Duitsland. De panelen geven hun campagne in beeld weer.
De bevrijding van Oost-Groningen is uitgebreid beschreven door Harold de Jong in het boek ‘Poolse strijders over de Hondsrug, de bevrijding van Noordoost-Nederland door de 1e Poolse Pantserdivisie’. Meer informatie over dit boek zijn te vinden op onze activiteitenpagina. Bij een deel van de afbeeldingen volgt hieronder een kort verhaal. Bij de bevrijding van Noordoost-Nederland waren naast Poolse ook Belgische en Canadese eenheden betrokken
.
Ter Apel
Poolse troepen trokken op 11 april 1945 vanuit Emmen richting Ter Apel en via Valthermond naar Musselkanaal. Vanuit Emmen vertrok ’s morgens een verkenningseenheid richting Ter Apel om de situatie van wegen te verkennen en nog aanwezige Duitse soldaten te verjagen. Wat ze tegen kwamen waren veel opgeblazen bruggen en veel kleine bruggen die ongeschikt waren om met tanks over heen te rijden. Daarom werd Ter Apel bevrijdt met alleen infanterie. Toen later op de dag tanks richting Ter Apel oprukten kwam het tot een confrontatie met de Duiters die zich hadden verschanst in een school. Nadat de school en voltreffer had gekregen ging de vijand op de vlucht en was Ter Apel bevrijdt! Op 14 april werd het hoofdkwartier van de Poolse divisie in Ter Apel gevestigd.
Nieuwe Pekela
Op 13 april werd na een strijd bij Tange-Alteveer Nieuwe Pekela bereikt. Omdat het lokale verzet een afspraak had gemaakt met de Landwacht en de NSB was er geen strijd nodig. De Duitse bezetter had bij het terugtrekken richting Winschoten alle bruggen over het Pekelderdiep opgeblazen. Om de opmars richting Veendam mogelijk te maken werd er bij de opgeblazen Onstwedderbrug een noodbrug gemaakt van pramen, planken en pakken stro. De lichtere voortuigen konden direct gebruik maken van deze noodbrug, tanks moesten wachten totdat de genie de brug versterkt had.
Winschoten
Na Nieuwe Pekela gingen de Poolse troepen op 14 april via Oude Pekela naar Winschoten waar op zware tegenstand bij Winschoter hogebrug. Vanuit Blijham hadden Belgische troepen met hetzelfde probleem te maken. Dat was dan ook mede de reden waarom de Polen zich terugtrokken om via Veendam, Meeden en Westerlee een omtrekkende beweging te maken. Belgische troepen bleven de weg en de brug in de gaten houden.
’s Avonds werden er 12 Typhoon bommenwerpers ingezet om het Duitse verzet bij Winschoten te breken. Hoewel dat niet helemaal lukte kwam het wel het moraal van zowel de Poolse als de Belgische strijders ten goede. Aansluitend kwamen Belgische mortieren in actie om een rookgordijn neer te leggen wat het begin inluidde van de inname van de brug. Om 20:00 uur die avond gaf de Duitse commandant de opdracht aan de troepen om zich terug te trekken, waarmee de bevrijding van Winschoten was ingezet!
Noordbroek
Op 15 april trok het bataljon jagers van Podhale van het Poolse leger van Alteveer via Nieuwe Pekela naar Meeden. Vandaar trok men binnendoor naar Zuidbroek. Daar troffen de Polen de voorhoede van de verkenningseenheid van de 2e Canadese Infanteriedivisie aan. Samen trokken ze op naar Noordbroek van waaruit drie verschillende routes werden genomen. Eén groep ging richting Nieuw Scheemda, een tweede groep richting Siddeburen en een derde groep rukte op naar Wageningen waar ze op zware tegenstand stuitten, waarna deze groep zich terugtrok naar ’t Waar.
Eén van de soldaten van het Poolse leger was Jan Dobras. Het kampement werd onder vuur genomen door het Duitse geschut van batterij Fiemel. Jan Dobras en bij compagnon Alfred Czesny werden geraakt door scherven. Jan Dobras overleed ter plekke, Alfred Czesny een paar dagen later aan zijn verwoningen in een militair noodhospitaal in Zuidlaren. Naast de dood van beide soldaten kwamen ook vijf burgers om het leven door het geschut van batterij Fiemel.
Meer informatie
- Poolse Fietsroute, themaroute die deel uitmaakt van de Liberation Route: https://www.liberationroute.com/nl/themed-routes/81/polish-cycling-route-groningen In deze route maak je kennis met verhalen van Poolse bevrijders en van burgers.
- De documentaire “Poolse bevrijders” van Andere Tijden: https://anderetijden.nl/aflevering/150/De-Poolse-bevrijders
Literatuurlijst
- Poolse strijders over de Hondsrug. De bevrijding van Noordoost-Nederland door de 1e Poolse Pantserdivisie. Harold de Jong. 2024.
- Nieuwolda in de frontlinie. J.C. van Holten. 2010.
- Het Poolse aandeel in de overwinning. Thom Peeters. 1984.
- Mobilisatie, bezetting en bevrijding van de Gemeente Scheemda. J.P. Koers. 1985.
Op de leestafel van het CHC Oldambt aan de Brugstraat 2 in Scheemda zijn bovenvermelde boeken in te zien. Wij zijn elke woensdag en donderdag tussen 10.00 en 16.00 uur open. Hiervoor kun je een afspraak via info@chcoldambt.nl, maar je kunt ook tijdens bovengenoemde tijden bellen met 06-12 46 18 49.
