In Bad Nieuweschans zijn, in een uitbreidingswijk uit de jaren zestig, straten te vinden die zijn vernoemd naar Ernst Casimir, Christiaan Eberhard en Charlotte. Stammen die namen ook uit die tijd of uit een verder verleden? Wie waren dat eigenlijk en hadden ze iets met elkaar te maken?
Er is een tijd geweest dat de Dollard zich uitstrekte tot aan Winschoten en Blijham en grote stukken grond van Bellingwolde, Ost Friesland en Reiderland overspoelde. Stukken land die iets hoger lager en een bodem van keileem, klei of zand hadden, bleven behouden. Op de plek van het huidige Bad Nieuweschans lag zo’n kleistrook: de Lange Akkeren, waarop boeren hun vee lieten grazen.
In 1605 werd er vanuit de Boneschans een dijk aangelegd tot aan het Duitse Bunde. De nieuwe polder, Bunderneuland, vergrootte het grensgebied aanmerkelijk. Het was in de tijd van de opstand van de Nederlanden tegen de Spaanse overheersers, de Tachtigjarige Oorlog. In 1618 kwam daar over de grens in Duitsland de Dertigjarige Oorlog nog bij; een woelige, onveilige tijd dus, waarin grenzen geen garantie boden.
Als gevolg van verdere inpolderingen kwamen de Oudeschans en de Boneschans voor een goede landsverdediging te ver van zee te liggen. Ernst Casimir, graaf van Nassau-Dietz en stadhouder van Groningen Stad & Lande en Friesland, nam daarom het initiatief tot de aanleg van een nieuwe schans. De Nieuwe- of Langakkerschans werd in 1628 aangelegd op de Lange Akkeren ter bescherming van de overgang van de Duits-Nederlandse grensvenen. De schans werd aangelegd in de noordwesthoek van het Bunderneuland en dus op Ostfries gebied.
Direct tegen Bad Nieuweschans en de Nederlandse landsgrens liggen in Duitsland de Charlottenpolder en de Süder-Eberhardspolder. Hoe komen hun namen nu als straatnaam aan de Nederlandse zijde?
In het huis Cirksena, graven van Ost Friesland, wordt in 1665 prins Christian Eberhard geboren, 4 maanden na zijn vaders dood. De moeder van de jonge vorst, Christine Charlotte, wordt regentes. Zij is charmant, intelligent en doortastend. Tijdens haar regentesschap tot 1690 komt de Charlottenpolder tot stand (1682), tijdens Christian Eberhards regeerperiode de Süder-Eberhardspolder (1706).
De ruimdenkende Charlotte laat haar zoon vanaf zijn zevende jaar reizen en opleidingen volgen in het buitenland, waaronder de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De ziekelijke Christian Eberhard staat bekend als een voorzichtige en tolerante vorst, die voor geloofsvrijheid staat. Hij zou “ostfriesisch sparsam, nicht dickköpfig“ zijn en liever toegeven dan strijden, wat hem de bijnaam ‘de Vreedzame’ oplevert. Hij wil als een huisvader voor zijn onderdanen zijn en wordt dan ook bij een bezoek aan Emden door de inwoners, waaronder veel geloofsvluchtelingen, hartelijk ontvangen. De Duitse evangelische geestelijke en publicist Heinrich Reimers (1879-1942) noemde hem wel “Das Sonnenkind des Hauses Cirksena”.
Kun je je betere buren wensen dan Christian Eberhard en zijn moeder Christine Charlotte? Niet vreemd dat er bij deze straten een Noaberpad naar de grens voert! Immers: een goede buur is beter dan een verre vriend.
Eerde gepubliceerd in De Oldambtster van november 2020.
